Halı ve Kilimin Anadolu Kültüründeki Yeri ve Önemi

Halı ve Kilimin Anadolu Kültüründeki Yeri ve Önemi

Isınma ve soğuktan, nem ve böceklerden korunma amacıyla kullanılan halı ve kilimler, göçebe hayatı yaşayan atalarımızın en önemli ihtiyaçlarından olmuştur. Göçebe olarak yaşayan ve barınma ihtiyaçlarını çadırlarda karşılayan atalarımız, toprağın neminden, çadıra giren böceklerden korunmak için, taşıması kolay, yere kolayca serilebilen halı ve kilimleri sıkça kullanmış, zamanla halı ve kilim dokumacılığı bir sanat haline gelmiştir. Türk kültüründe önemli bir yere sahip olan halı ve kilimin Anadolu kültüründeki yeri ve önemi ihtiyaç, sanat, yaşam tarzı bakımından incelenebilir.

Halı ve kilimler, olumsuz şartlardan korunma amacı taşısa da zamanla ailenin satütüsünü gösteren ve o ailenin estetik zevkini yansıtan eşyalar haline gelmişlerdir. Göçebe yaşamdan yerleşik hayata geçilse de bu eşyalar odaların zeminlerini ve duvarlarını süslemeye devam etmiştir.

Geçmişten günümüze halı ve kilim dokumacılığı Türklerin kültürleri ile özdeşlemiş, Türk kültürünün önemli bir parçası haline gelmiştir. Türkler halı ve kilimleri sade düz bir yaygı olarak kullanmak yerine, kendi yaşam tarzlarını, duygu ve düşüncelerini yansıtan; kuş, böcek, bitki, hayvan gibi doğadan esinlendikleri motifler ve renklerle süslemişlerdir. Bu konuda gösterilen önem, halı ve kilim dokumacılığını bir sanat dalı haline getirmiştir.

Türk kültüründe halı ve kilimi, birer eşyadan daha öte, birer sanat eseri olarak kabul etmek gerekir. Bu bakış açısıyla halı ve kilimin, Anadolu kültüründe sanatsal açıdan büyük bir yere ve öneme sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Türk kadını halı ve kilim dokurken onları adeta mektup, dilekçe, kitap, tuval olarak kullanmışlardır. Duygu ve düşüncelerini halı ve kilimlere işledikleri motiflerle ve renklerle anlatmışlardır. Söyleyemediklerini halı ve kilimlerle dile getirmişlerdir. El becerilerini, estetik anlayışlarını, sanatlarını, halı ve kilimleri kullanarak yansıtmışlardır. Bir halıdaki işlemelere, motiflere ve renklere bakarak, o dönemdeki insanların yaşayışları, fikirleri, bakış açıları, inançları hakkında bilgi edinilebilir. Tüm bunlar halı ve kilimin Anadolu kültüründeki yeri ve önemi konusunu açıklığa kavuşturmaktadır.

Halı ve kilimler, sanatsal önemleri dışında ticari açıdan da büyük öneme sahiptirler. Türklerin halı ve kilim işlemedeki ustalıkları ve bu ustalıktan dolayı ortaya çıkan sanat, halı ve kilimi iyi gelir getiren önemli bir ticari eşya olarak da değerlendirilmesini sağlamıştır.

Halı ve kilimin Anadolu kültüründeki yeri ve önemi konusunda halı ve kilimi; göçebe ve yerleşik yaşamdaki gereksinim olan bir eşya, estetik anlamda bir sanat eseri, ticari anlamda değerli bir meta ve Türklerin sanat anlayışını yansıtan önemli bir kültür ögesi olarak değerlendirmek mümkündür.