Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi Metni Cevapları

Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi metni cevapları ve soruları, MEB Yayınları (2) 7. sınıf Türkçe ders kitabı sayfa 172-175-176-177-178-179-180  (Okuma Kültürü Teması)

Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi metni Cevapları Sayfa 172

DERSE HAZIRLIK

1. Bir ülkede veya bölgede yaşayan halkın sözlü edebiyatını, geleneklerini, törenlerini, inançlarını, müziğini, oyunlarını kısacası kültür ürünlerini incelemenin ve araştırmanın ne tür faydaları olabilir? Tartışınız.

O halkı daha iyi tanımaya vesile olur. Halklar birbirini ne kadar iyi tanırsa, ilişkileri de o kadar iyi ve sağlıklı olur.

2. Dîvânu Lugâti’t-Türk hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün Türk Dili ve Kültürü Bakımından Önemi

Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi metni Cevapları Sayfa 175

1. ETKİNLİK

Metni okurken hikâye haritasında istenenleri not alınız.

Cevap: 

Anlatıcı: 3. kişi

Zaman: 1914

Yer: Sahaflar çarşısında bir kitapçı dükkanı

Kişiler: Nazif Bey, kadın, Burhan Bey, Emrullah Efendi, ilmiye encümeni, Ali Emiri Efendi, Faik Reşat Bey

Olay Örgüsü:  Eski Maliye Bakanlarından Nazif Bey’in kitaplığında bulunan bir kitap Nazif Bey tarafından bir kadına verilir. Kadın bu kitabı satmak için bir sahafa götürür. Sahaf kitabın değerini anlamak için birkaç kişiye gösterir. Gösterdiği kişilere göre kitap değersizdir. Ali
Emîrî Efendi adlı bir kitap dostu sahaftaki bu kitabı bulur ve satın alır. Bu kitap Divanu Lugati’t-Türk’tür.

Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi metni Cevapları Sayfa 176

2. ETKİNLİK

Aşağıda okuduğunuz metinde geçen bazı cümleler verilmiştir. Bu cümlelerden hareketle kelimelerin anlamlarını tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu TDK Türkçe Sözlük’ten kontrol ediniz.

• Yusuf’u kuyudan çıkaranlar, onu birkaç akçeye sattılar. Fakat sonra Mısır’da ağırlığınca cevahire satıldı.
• Türk dilinde şimdiye kadar bunun gibi bir kitap yazılmamıştır. Bu kitaba hakiki kıymet verilmek lazım gelse cihanın hazineleri kâfi gelmez.
• Ali Emîrî, otuz lirayı hemen verir ama Burhan Bey bir de bahşiş istemektedir.
• Bir rivayete göre dükkânın kapısını kilitleyip anahtarı cebine koyar ve bir tanıdığa rastlamak umuduyla çarşıya çıkar.
• Eve gidip gelecek olsa kitabın bir başkasına satılması ihtimali bulunmaktadır.
• “Bak sana bir kitap veriyorum. İyi sakla… Sıkıştığın zaman sahaflara götür. Altın para ile otuz lira eder, aşağıya verme!” der.
• Bugün tek nüshası İstanbul’daki Millet Kütüphanesinde olan Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün bulunuşu, yayımlanması ve çevirisi, ilgi çekici olaylar dizisidir.
• Eserin bulunuşu tamamen bir rastlantı sonucudur.

Cevap: 

cevahir: Elmas, yakut vb. değerli taşlar, mücevher

kafi: Yeterli, yetecek ölçüde olan

bahşiş: Yapılan bir hizmete ödenen ücretten ayrı olarak fazladan verilen para, kahve parası

rivayet: Söylenti, ağızdan ağıza dolaşan, kesinlik kazanmayan haber

ihtimal: Bir şeyin olabilmesi durumu, olabilirlik, olasılık

sahaf: Genellikle kullanılmış ve eski kitap alıp satan kitapçı

nüsha: Birbirinin tıpkısı olan yazılı şeylerin her biri

rastlantı: Bilgiye, isteğe, kurala veya belli bir sebebe dayanmaksızın oluveren karşılaşma, tesadüf

3. ETKİNLİK

Aşağıdaki soruları okuduğunuz metinden hareketle yanıtlayınız.

1. Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün değerini bilmeyen kişiler kimlerdir?

Cevap: Nazif Bey, kadın, Burhan Bey, Emrullah Efendi, ilmiye encümeni.

2. Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün değerini ve önemini hemen kavrayan Ali Emîrî Efendi kimdir?

Cevap: Ömrünü ve servetini kitaplara adayan, haftada birkaç kez Sahaflar Çarşısı’na uğrayıp, kitapçıları tek tek dolaşarak yeni bir şey olup olmadığını sormayı alışkanlık edinen bir kişidir.

3. Dîvânu Lugâti’t-Türk neden önemli bir eserdir?

Cevap: Türk dili ve o zamanki Türk toplumlarının yaşayışı ve kültürü hakkında önemli bilgiler veren ender bir eser olduğu için önemlidir.

4. Bir kitabın değerli ve özel olduğuna kimler karar vermelidir?

Cevap: Kitap hangi konuda yazılmışsa, o konuda uzman olan kişiler karar vermelidir.

5. Bir kitabın değerini belirleyen tek nüsha olması mıdır, içeriği midir? Tartışınız.

Cevap: İçeriğidir. Kitabın değeri, içindekilerle ölçülebilir. Kitabın tek nüsha olması, onun değerli bir kitap olduğunu göstermez.

6. Çok değerli olduğuna inandığınız el yazması bir eser bulursanız ne yaparsınız?

Cevap: (örnek) Öğretmenime haber veririm. Öğretmenim de yetkililere ulaşır.

Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi metni Cevapları Sayfa 177

4. ETKİNLİK

Aşağıdaki cümlelerde anlamca çelişen sözcüklerin kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır. Bu sözcüklerin altını örnekteki gibi çiziniz.

Cevap: 

Derginize kılı kırk yaracak şekilde bir göz attım.

Aşağı yukarı tam üç yıldır görüşemiyoruz.

Beyza kesinlikle haftaya gelebilir.

Sanırım o işi mutlaka kabul edecektir.

Eminim bu saatte İzmir’e varmış olmalı.

Okulumuzun takımı şüphesiz bu maça iyi hazırlanmış olmalı.

5. ETKİNLİK

Aşağıdaki cümlelerde sözcüklerin yanlış yerde kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır. Cümlelerin doğru şeklini örnekteki gibi yazınız.

• Bu çorba fazla dışarıda kaldığı için bozulmuş.

Cevap: Bu çorba dışarıda fazla kaldığı için bozulmuş.

• Yeni eve girdim ki sen aradın.

Cevap: Eve yeni girdim ki sen aradın.

• Otuz iki oya karşı yirmi altı oyla sınıf başkanı seçildim.

Cevap: Yirmi altı oya karşı otuz iki oyla sınıf başkanı seçildim.

• Ağrısız kulak delinir.

Cevap: Kulak ağrısız delinir.

• Yeni kazağımı giymiştim ki kapının zili çaldı.

Cevap: Kazağımı yeni giymiştim ki kapının zili çaldı.

6. ETKİNLİK

Aşağıdaki cümlelerde anlam belirsizliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır. Anlam belirsizliğinin nedenini cümlelerin karşısına, cümlenin doğru şeklini ise verilen boşluğa yazınız.

Cevap: 

• Genç postacıya adresi sordu.

Genç, postacıya adresi sordu.

Neden: Noktalama yanlışlığı

• O dosyaları dikkatle inceledi.

O, dosyaları dikkatle inceledi.

Neden: Noktalama yanlışlığı

• Çizimlerini çok beğendim.

Senin çizimlerini çok beğendim.

Neden: Kişi zamirinin kullanılmaması

• Küçük eve koşa koşa gitti.

Küçük, eve koşa koşa gitti.

Neden: Noktalama yanlışlığı

• İnsan kaynakları servisi iletişim bilgilerini istedi.

İnsan kaynakları servisi onun iletişim bilgilerini istedi.

Neden: Kişi zamirinin kullanılmaması

• Buralara geldiğine hâlâ inanamıyorum.

Senin buralara geldiğine hâlâ inanamıyorum.

Neden: Kişi zamirinin kullanılmaması

Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi metni Cevapları Sayfa 178

7. ETKİNLİK

Aşağıdaki yönergeleri uygulayınız.

a) Aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Altı çizili kelimelerin cümlenin anlamını nasıl etkilediğini açıklayınız.

Bazıları vardır; gözlerini konuşana diker, sessizce otururlar. “İşte, iyi bir dinleyici!” dersiniz oysaki gözleri konuşanda değildir. İyi bir dinleyici gözleriyle değil sorularla dinler; başka bir deyişle konuşulan konu üzerinde kafasında uyanan sorulara cevap arar. Dinlediklerini bu sorularla değerlendirir.

Yetkililer güneş çarpması konusunda halkı uyardılar. Özellikle yaşlıların ve çocukların öğle saatlerinde güneşe çıkmamasını söylediler.

Hedef net bir şekilde belirlendikten sonra ona ulaşmak için ilk olarak yapılması gereken şey plan
yapmaktır.

Bir de bu konuda son olarak şunu belirtmek isterim ki kütüphanecilik önemli bir disiplin gerektirmektedir.

Cevap: Altı çizili sözcükler geçiş ve bağlantı ifadeleridir. Metinde bir düşünce ile bu düşünceden doğan başka bir düşünce arasında bağlantı kurarlar. Düşünceyi olumlu ya da olumsuz olarak yönlendirirler.

b) Siz de bu ifadeleri kullanarak birer cümle yazınız.

Cevap: 

• Fotoğraf karesinde bir köpeğin bir koyunu boğazladığını görürsünüz; oysaki köpek dereye düşen koyunu kurtarmak için çekmeye çalışmaktadır.

• İyi bir kahve kokusundan belli olur; başka bir deyişle kahvenin değerini kokusu ortaya koyar.

• Geri dönüştürülebilir sanayi ürünlerini geri dönüşüm kutularına atmaya dikkat etmeliyiz. Özellikle doğada uzun süre yok olmayan sanayi ürünlerine çok dikkat edilmelidir.

• Bisikletle seyahat etmeden önce ilk olarak bisikletin frenlerinin doğru çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.

• Tabletler konusunda son olarak şunun altını çizmek isterim; tabletler sadece eğlence ve iş amaçlı kullanılır, eğitimde büyük farklar yaratmaz.

8. ETKİNLİK

Okuduğunuz metinden alınan aşağıdaki cümlelerden öznel olanlara (Ö), nesnel olanlara (N) yazınız.

Cevap: 

(Ö) Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün bulunuşu, yayımlanması ve çevirisi, ilgi çekici olaylar dizisidir.

(N) Paraya ihtiyacı olan kadın, kitabı Sahaflar Çarşısı’ndaki kitapçı Burhan Bey’e götürür ve otuz liraya satmak istediğini söyler.

(N) Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün tek nüshası İstanbul’daki Millet Kütüphanesindedir.

(Ö) Bu kitap değil, Türkistan ülkesidir… Türkistan değil bütün cihandır.

(Ö) Otuz değil, otuz bin lira bile değerdir bu kitaba.

Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi metni Cevapları Sayfa 179

9. ETKİNLİK

Ali Emîrî Efendi’nin Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün değeri ile ilgili Hz. Yusuf’a atıfta bulunarak yaptığı benzetmeyi değerlendiriniz. Ali Emîrî Efendi neden Dîvânu Lugâti’t-Türk ile Hz. Yusuf arasında bir benzerlik kurmaktadır? Yorumlayınız.

Dostlarına, arkadaşlarına kitabın değerini şöyle anlatır Ali Emîrî Efendi:
“Bu kitap değil, Türkistan ülkesidir… Türkistan değil bütün cihandır. Türklük, Türk dili bu kitap sayesinde başka bir parlaklık kazanacak. Arap dilinde Sibeveyh’in kitabı ne ise bu da Türk dilinde onun kardeşidir. Türk dilinde şimdiye kadar bunun gibi bir kitap yazılmamıştır. Bu kitaba hakiki kıymet verilmek lazım gelse cihanın hazineleri kâfi gelmez… Bu kitapla Hz. Yusuf arasında bir benzerlik vardır. Yusuf’u kuyudan çıkaranlar, onu birkaç akçeye sattılar. Fakat sonra Mısır’da ağırlığınca cevahire satıldı. Bu kitabı da Burhan bana otuz üç liraya sattı. Fakat ben bunu birkaç misli ağırlığında elmaslara, zümrütlere vermem…”

Cevap: 

Hz. Yusuf zamanında kardeşleri tarafından bir kuyuya atılmıştır. Onu kuyudan köle ticareti yapan kimseler kurtarmış ve çok ucuz bir paraya köle olarak başkasına satmışlardır. Haz. Yusuf’un değeri daha sonra anlaşılmıştır ki peygamber olmuştur. Ali Emir Efendi de bu kitabın bulunuş hikayesini Hz. Yusuf’un hikayesine benzetmiştir.

10. ETKİNLİK

Aşağıdaki sözleri okuyunuz. Yönerge doğrultusunda konuşmanızı hazırlayınız.

Başka dile uymaz annenin sesi,
Her sözün ararsan vardır Türkçesi!
Ziya Gökalp

Bugünden sonra dîvânda, dergâhta, bergâhta, mecliste, meydanda Türkçeden başka dil kullanılmayacaktır.
Karamanoğlu Mehmet Bey

Karamanoğlu Mehmet Bey ve Ziya Gökalp’in Türkçeye bakış açılarını değerlendiriniz. Sizin bu konudaki düşünceleriniz nelerdir? Kısa bir konuşma metni hazırlayarak arkadaşlarınızla paylaşınız. Konuşmanızda uygun geçiş ve bağlantı ifadeleri kullanmaya özen gösteriniz.

Cevap: 

(örnek)

Sevgili arkadaşlar.

Ziya Gökalp ve Karamanoğlu Mehmet Bey, Türk insanının ana dili olan Türkçeyi kullanması gerektiğini düşünmektedirler. Öyle ki ana Karamanoğlu Mehmet Bey, ana dilde konuşmayı o kadar önemsemiştir ki başka bir dilin kullanılmasını yasaklamıştır.

Bence de bir insanın kendi dilini konuşması çok önemlidir. Dünyadaki her milletin kendi anadili vardır. Bizim da anadilimiz Türkçedir. Her millet kendi anadilini koruduğu ve geliştirdiği müddetçe varlığını korumayı başaracaktır. Anadil, milletlerin kültürlerini ve tarihlerini unutmamalarını sağlayan en önemli etkendir.

Türkçeyi yabancı kelimeler ile aslından uzaklaştırmak, tarih ile olan bağımızın kopmasına neden oluyor. Türkçenin güzel kelimeleri yerine yabancı tabirleri kullanmak millet olarak kültürümüzden uzaklaşmamıza neden oluyor. Bu durumun farkında olmalı ve millet olma bilinci ile hareket etmeliyiz.

Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim.

Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi metni Cevapları Sayfa 180

11. ETKİNLİK

Aşağıdaki yönergeleri uygulayınız.

TDK DRONE’A (DIRONA) ANKETLE KARŞILIK ARIYOR
Gelişen donanım ve yazılımların yanı sıra mekanik ilerlemeler sonucunda hayatımızın birçok alanına sirayet eden “drone” kelimesine
karşılık için TDK bir anket düzenledi. İşte halka yöneltilen anket sorusu ve seçenekleri;
İnsansız hava aracı çeşitlerinden olup keşif, gözetleme, sağlık, ilaçlama, spor, seyahat, reklam gibi farklı alanlarda kullanılan “drone” cihazı için halkımız tarafından önerilen aşağıdaki karşılıklardan hangisini daha uygun buluyorsunuz?
a- arıgözü
b- uçangöz
c- uçan kamera
d- uçarçeker
e- uçurgör
Basından

a) Yukarıdaki gazete haberini okuyunuz. Siz “drone” cihazına Türkçe karşılık olarak hangisini uygun buluyorsunuz? Niçin ?

Bu soruyu siz cevaplayabilirsiniz.

b) Bu seçenekler dışında sizin de bir öneriniz var mı? Sebepleriyle birlikte açıklayınız?

Bu soruyu siz cevaplayabilirsiniz.

c) Alışveriş merkezlerinden hastanelere, lokantalardan apartman ve site isimlerine kadar kullandığımız kelimelerin neredeyse tamamı yabancı kelime istilasına uğradı. Dilimizdeki yabancı kelime istilasına dikkat çekmek için yakın çevrenizde karşılaştığınız bir örnekten hareketle kısa bir haber metni yazınız. Haber metninizde 5N1K sorularının cevaplarını vermeyi unutmayınız.

Cevap: 

(örnektir)

Radyo ve TV’lerde Yabancı Kelime İstilası

TÜRK Dil Kurumu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) için hazırladığı raporda, radyo ve televizyon yayınlarındaki “yabancı kelime istilası”na dikkati çekti. Raporda, yayınlarda kullanılan yabancı kelimelerden örnekler verilerek, “Basın-yayın organlarıyla, çok kısa sürede ve bir istila halinde dile sokulmaya çalışılan yabancı kelimeler, dili yozlaştırmaktadır” denildi. TDK’nın belirlemelerine göre, yayınlarda Türkçe fiillerle birlikte kullanılan yabancı kelimelerden bazıları şöyle:

Akompanya etmek, demo yapmak, momentumu yakalamak, asistlik yapmak, egzajere etmek, absorbe olmak, prezante etmek, ajite etmek, piyasayı fonlamak, marjinalize etmek, start almak, dokümante etmek, minimale yaklaşmak, tolere etmek, skorer oyun sergilemek, enforme etmek, hijyen sağlamak, bloke etmek, sabote etmek, ekarte etmek, apolitik olmak, format vermek, revize etmek, brifing almak.

Alıntı: http://www.hurriyet.com.tr/gundem/radyo-ve-tvlerde-yabanci-kelime-istilasi-39179873

GELECEK DERSE HAZIRLIK

1. Kitap okumayla ilgili özdeyişler araştırarak beğendiklerinizi sınıfa getirmek üzere yazınız.

Aşağıdaki butona tıklayarak kitap okumayla ilgili özdeyişlere ulaşabilirsiniz.

Cevap: 

Kitap Okumayla İlgili Özdeyişler

*** Divanu Lugati’t-Türk’ün Bulunuş Hikayesi metni cevapları hakkında söylemek istediklerinizi aşağıdaki yorum alanına yazabilirsiniz.