Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları Metni Cevapları (6. Sınıf Türkçe)

Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları metni cevapları ve soruları, Anka Yayınları 6. sınıf Türkçe kitabı Sayfa 179-180-181-182-183 (Doğa ve Evren Teması)

Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları Metni Cevapları

Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları Metni Cevapları Sayfa 179

DÜŞÜNELİM-TARTIŞALIM

1. Kutup ışıkları hakkında yaptığınız araştırmayı arkadaşlarınıza sununuz.

Cevap:

KUTUP IŞIKLARI NASIL OLUŞUR?

Mağara resimlerinden anladığımız kadarıyla en az 32.000 yıldır insanlığın dikkatini cezbeden kutup ışıkları, adını Roma mitolojisindeki şafak tanrıçası Aurora’dan alıyor. Kuzey Yarım Küre’deki kutup ışıklarını 1619 yılında tarif eden Galileo Galilei’nin onlara verdiği isim olan “aurora borealis” yani kuzey ışıkları ifadesini hâlen kullanıyoruz. Galileo bu ışık gösterisine atmosferimizden yansıyan güneş ışınlarının yol açtığını düşünmüştü. Güncel açıklamamız ise Galileo’nunkinden oldukça farklı.

Eriyik hâldeki demir çekirdeği sayesinde Dünya, bir çubuk mıknatısa benzer biçimde kuzey ve güney kutuplara sahiptir. Bu dev mıknatısın manyetik alanını kapsayan bölgeye manyetosfer denir. Manyetosfer, gezegenimizin atmosferini ve canlılarını uzayda hızla ilerleyen yüksek enerjili parçacıklardan tıpkı bir kalkan gibi korur.

Güneş aktiviteleri sonucunda yayılan plazma hâlindeki bu yüklü parçacıklar manyetosfer tarafından karşılanır. Manyetosferin Güneş’e bakan yüzü parçacıklarla çarpışarak dalgalanır ve aksi yöne doğru bir kuyruk oluşturarak damla biçimini alır. Kuyruk bölümünde hapsedilen parçacıklar, dalgalanmalar sonucunda, dev mıknatıs özelliğindeki Dünya’nın kutuplarına doğru hızlanarak ilerler. Atmosferin üst katmanlarına ulaşan parçacıklar, buradaki atom ve moleküllere enerjilerini aktarır. Dünya’nın manyetik alan çizgilerinin yoğunlaştığı kutup bölgelerinde yaşanan bu enerji aktarımı sonrasında fazladan enerji kazanan atom ve moleküller, bu enerjiyi ışık formunda yayar. Güneş rüzgârlarındaki parçacık miktarınca yoğunluk gösteren ışık gösterisi, aktarılan fazladan enerjinin tamamı ışığa dönüşünceye dek devam eder. Manyetik kuyruktan kutuplara doğru akan parçacıklar iki kutba da aynı anda ulaşır ve kutup ışıkları her iki kutupta aynı anda oluşur. Güney kutbundaki ışıklara “aurora australis” yani güney ışıkları adı verilir.

Kutup ışıklarındaki renk çeşitliliğiyse atmosferdeki elementlerin farklı renkte ışık yaymasından kaynaklanır. Eğer parçacıklar enerjilerini oksijen atomlarına aktarırsa uzun dalga boylarındaki yeşil ve kırmızı ışık, azot atomlarına aktardıysa kısa dalga boylu mavi ışık oluşur. Yüksek parçacık miktarı içeren kutup ışıkları, izleyenlere etkileyici bir gösteri sunsa da radyo ve GPS sinyallerini engelleyebilir veya elektrik kesintilerine yol açabilir.

2. Kutup ışıkları hakkında yaptığınız araştırmalardan sonra kutup ışıkları ilginizi çekti mi? Neden?

Cevap: Evet ilgimi çok çekti. Görünüşündeki muhteşemlikten dolayı zaten çok ilgimi çekiyordu, bilgi sahibi olduktan sonra daha da merak ettim ve görme isteğim oluştu.

Metni okurken önemli gördüğünüz yerlerin altlarını çiziniz. Daha sonra altını çizdiğiniz yerlerden faydalanarak paragraf oluşturunuz. Arkadaşlarınızla paylaşınız.

Cevap:

– Kuzey Kutbu’na çok yakın olması nedeniyle “Kutup Kapısı” olarak da bilinen Tromso’nün en çarpıcı özelliğiyse kutup ışıklarının görülebileceği bir noktada yer alması. Tromso’ye ulaştıktan sonra her gece heyecanla kutup ışıklarının görünmesini bekliyoruz. Bunun için gökyüzünün bulutsuz olması ilk koşul. Bir süre sonra gökyüzünde fosforlu yeşil renkte bir parıltı oluşuyor. Sonra bu parıltı söner gibi oluyor. Hemen ardından daha büyük bir parıltı oluşmaya başlıyor ve bu defa gittikçe büyüyerek gökyüzünde kocaman bir yay oluşturuyor. Daha sonra bu yay genişliyor ve sanki bir perde rüzgârda dalgalanıyormuş gibi çok değişik ve karmaşık bir ışık gösterisi başlıyor. Bir süre sonra gökyüzü yeşil ışıklarla kaplanıyor. Kutup bölgelerine yakın yerlerde yaşayanların ve kutup ışıklarını görenlerin bu sıra dışı doğa olayı için ürettiği çok sayıda inanış var. Kutup ışıklarına “aurora” deniyor. (…) Auroralar her iki kutupta da görülebiliyor. Kuzey Kutbu’nda olanı kuzey ışıkları, Güney Kutbu’nda olanı ise güney ışıkları olarak adlandırılıyor. Dünya’nın manyetik alanı da aurora oluşumunu doğrudan etkiler. Auroralar, Güneş’teki patlamaların arttığı dönemlerde daha iyi görülebiliyor.

GÖKYÜZÜNDEKİ ATEŞ: KUTUP IŞIKLARI

Soğuk deniz canlıları ve deniz biyoteknolojisi ile ilgili bir kongre için Norveç’in Tromso (Tromsö) kentindeyiz. Tromso, Norveç’in kuzeyinde, küçük bir ada üzerinde bulunmasına karşın Kuzey Kutbu’na yakınlığı, donmuş gölleri, nehirleri, şelaleleri ve tundra yaşam kuşağının bitki türleri ile hayli ilgi çekici bir kent. Kuzey Kutbu’na çok yakın olması nedeniyle “Kutup Kapısı” olarak da bilinen Tromso’nün en çarpıcı özelliğiyse kutup ışıklarının görülebileceği bir noktada yer alması.

Tromso’ye ulaştıktan sonra her gece heyecanla kutup ışıklarının görünmesini bekliyoruz. Bunun için gökyüzünün bulutsuz olması ilk koşul. Yoksa kutup ışıkları oluşsa bile görülemiyor. Devamlı bulutlu olan gökyüzünün dördüncü gecemizde açacağı tahmini geliyor ve kentin dışına doğru yol alıyoruz. Meteoroloji tahminleri tutuyor ve gece on bir gibi bulutlar çekilmeye başlıyor.

Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları Metni Cevapları Sayfa 180

Bir süre sonra gökyüzünde fosforlu yeşil renkte bir parıltı oluşuyor. Sonra bu parıltı söner gibi oluyor. Hemen ardından daha büyük bir parıltı oluşmaya başlıyor ve bu defa gittikçe büyüyerek gökyüzünde kocaman bir yay oluşturuyor. Daha sonra bu yay genişliyor ve sanki bir perde rüzgârda dalgalanıyormuş gibi çok değişik ve karmaşık bir ışık gösterisi başlıyor. Bir süre sonra gökyüzü yeşil ışıklarla kaplanıyor. Bilim kurgu filmlerinin de etkisiyle olsa gerek dünya dışı varlıkların gökyüzünü lazer silahlarıyla delmeye çalıştığını düşünüyoruz.

Efsanelerden Bilime

Kuzey ışıkları, insanlığın varoluşundan bu yana ilgi çekmiş doğal bir olgu. Kutup bölgelerine yakın yerlerde yaşayanların ve kutup ışıklarını görenlerin bu sıra dışı doğa olayı için ürettiği çok sayıda inanış var. Henüz bilimsel açıklamasının yapılmadığı zamanlardan kalma bu inanışlardan bazıları şöyle: Kuzey Amerika’da bu ışıkların, ölümlülerin dünyasından cennete gidecek ruhlara rehberlik eden tanrıların meşaleleri olduğuna inanılıyormuş. Avrupa’daysa kralı ve ülkesi için can veren kahraman savaşçılara ödül olarak göklerde sonsuza kadar savaşma gücü bağışlandığına inanılıyormuş. Avustralya yerlileri bu ışıkların tanrıların gökteki dansı olduğuna inanıyormuş. Bizim gittiğimiz bölgede ise eskiden orada ölen insanların ruhlarının gökyüzüne çıktığına ve kutup ışıkları göründüğünde çocuklar ellerini sallarsa gökyüzündeki ruhların onları da yanlarına alacağına inanılıyormuş.

Kutup ışıklarına “aurora” deniyor. (…) Auroralar her iki kutupta da görülebiliyor. Kuzey Kutbu’nda olanı kuzey ışıkları, Güney Kutbu’nda olanı ise güney ışıkları olarak adlandırılıyor. Dünya’nın manyetik alanı da aurora oluşumunu doğrudan etkiler. Dünya’nın çekirdeği dev bir mıknatıs gibidir ve Dünya çevresinde bir manyetik alan yaratır. Dünya’yı çevreleyen atmosfer de aurora oluşumunda etkilidir. Güneş’ten kopup gelen parçacıklar yeterli enerjiye sahipse atmosfere kadar ulaşıp atmosferin en dış kısmındaki atomlarla çarpışır. (…) Parçacıklar oksijen atomuyla çarpışırsa yeşil, daha yüksek tabakalardaki oksijen atomuyla çarpışırsa kırmızı, azot molekülleriyle çarpışırsa mavi, iyonlaşmamış azot atomları ile çarpışırsa mor/eflatun ışık yayar.
Auroralar, Güneş’teki patlamaların arttığı dönemlerde daha iyi görülebiliyor. (…) Kış döneminde, özellikle aralık-mart ayları arasında geceleyin gözlenebilen auroralar, gündüz çok sönük olduklarından görülemiyor. Auroralar eskiden olduğu gibi günümüzde de ilgi çekiyor. Dünya’nın hemen hemen her yerinden insanlar kutup bölgelerine auroraları görmek için seyahat ediyor. Bizimle birlikte, o gece, Japonlar, Koreliler, PolonyalIlar, AvustralyalIlar, İtalyanlarve Portekizlilerde auroraları görmek için oradaydı. “Bu kadar uzun yola ve zahmete değer mi?” derseniz cevabımız “Değer!” olacak.

1. ETKİNLİK

Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları Metni Cevapları Sayfa 181

Metindeki anlamını bilmediğiniz kelimeleri aşağıya yazınız. Bu kelimelerin anlamlarını tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu sözlük kullanarak kontrol ediniz. Daha sonra bu kelimeleri cümle içinde kullanınız.

Cevap:

* Deniz biyoteknolojisi

• Tahminim: Deniz canlılarının biyolojilerini inceleyen bilim dalı
• Cümlem: Üniversitede deniz biyoteknolojisi bölümünde okumak istiyorum

* Kongre

• Tahminim: Bilimsel çalışmaların yapıldığı toplantı
• Cümlem: İstanbul’da Uzay Bilimleri Kongresi yapılacakmış.

* Tundra

• Tahminim: Soğuk bölgelerin bitki örtüsü
• Cümlem: Türkiye’de tundra bitkileri bulunmamaktadır.

* Manyetik alan

• Tahminim: Çekim alanı
• Cümlem: Güneş’in manyetik alanı çok güçlüdür.

* Molekül

• Tahminim: Maddenin atomdan büyük olan küçük parçaları
• Cümlem: Yapılan deneyde suyun molekülleri ortaya çıktı.

* Zahmet

• Tahminim: Sıkıntı
• Cümlem: Buraya gelene kadar çok zahmet çektik

2. ETKİNLİK 

Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. Cevaplarınızı defterinize yazınız.

1. Tromso, neden ilgi çekici bir kenttir?

Cevap: Çünkü Tromso Kuzey Kutbu’na yakın olması, donmuş gölleri, nehirleri, şelaleleri ve tundra yaşam kuşağının bitki türleri ile hayli ilgi çekici bir kenttir. En ilgi çekici yanı ise kutup ışıklarının görülebilmesidir.

2. Yazar Tromso’ye neden gitmiştir?

Cevap: Yazar Tromso’ye soğuk deniz canlıları ve deniz biyoteknolojisi ile ilgili bir kongre için gitmiştir.

3. Yazar, Tromso’de heyecanla neyi beklemektedir?

Cevap: Kutup ışıklarının görülmesini beklemektedir.

4. Kutup ışıklarının diğer adı nedir?

Cevap: Kutup ışıklarının diğer adı auroradır.

5. Kutup ışıkları nasıl oluşur?

Cevap: Kutup ışıkları Güneş’ten kopup gelen parçacıkların yeterli enerjiye sahipse atmosfere kadar ulaşıp atmosferin en dış kısmındaki atomlarla çarpışması sonucu oluşur. Parçacıklar oksijen atomuyla çarpışırsa yeşil, daha yüksek tabakalardaki oksijen atomuyla çarpışırsa kırmızı, azot molekülleriyle çarpışırsa mavi, iyonlaşmamış azot atomları ile çarpışırsa mor/eflatun ışık yayar.

6. Geçtiğimiz çağlarda insanlar neden kutup ışıklarıyla ilgili efsaneler üretmişlerdir?

Cevap: Çünkü geçmiş dönemlerde yeterli bilimsel bilgiler yoktur ve insanlar bu tür durumları daha çok olağanüstü özellikler yükleyerek anlatma eğilimindedir.

7. Kutup ışıklarının izlenebilmesi için gereken koşullar nelerdir?

Cevap: Gece vakti ve gökyüzünün bulutsuz olması gerekir. Güneş’teki patlamaların arttığı dönemlerde de kutup ışıklarının daha iyi görülebildiği bir dönemdir.

3. ETKİNLİK 

Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları Metni Cevapları Sayfa 182

a. Aşağıdaki metni okuyunuz.

Dünyada yalnız yaşamıyoruz. Hayvanlar da bu dünyanın bir parçasıdır. Onları görmezden gelemeyiz. Onlar, bizim küçük dostlarımızdır. Onları sevmeli ve korumalıyız. Doğal ortamlarına zarar verecek her türlü davranıştan uzak olmalı, varlıklarını sağlıklı bir biçimde sürdürebilecekleri bir çevre yaratmalıyız. Onların varlığı bizler için hayati önem taşımaktadır çünkü dünyada var olan her canlı, birbirine görünmez zincirlerle bağlıdır. Bir türün yok olması, diğer türlerin yaşamından bir şeyler eksiltir. Bu eksikliklerin artması, birkaç yüzyıl içerisinde doğanın dengesini iyice bozacak ve dengesi bozulan doğa insan yaşamını tehdit edecek noktaya ulaşacaktır.

b. Metni okuduktan sonra renklendirilmiş kelimelerle ilgili yargılardan doğru olanların sonuna “D”, yanlış olanların sonuna “Y” yazınız.

Cevap:

Maviyle yazılan kelimeler, adların yerini tutan kelimelerdir. (D)
Kırmızıyla yazılan kelimeler, basit yapılıdır. (Y)
Yeşille yazılan kelimeler, adların önüne gelerek o adların niteliklerini bildirmiştir. (D)
Morla yazılan kelimeler, bağlaçtır. (D)
Turuncuyla yazılan kelimelerden biri basit, diğeri birleşik yapılıdır. (Y)

4. ETKİNLİK 

Aşağıdaki yönergeyi dikkate alarak bir masal yazınız.

Masalınıza uygun bir başlık bulunuz.
Masalınızda aşağıdaki kavramları kullanınız.
Serim, düğüm, çözüm bölümlerini dikkatlice oluşturunuz.
Yazım ve noktalama kurallarına uyunuz.
Masalınız bittikten sonra, gerekli kontrolleri yapınız. Düzenlemeniz gereken yerler varsa düzenleyiniz.
Masalınızı, arkadaşlarınıza okuyunuz.

Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları Metni Cevapları Sayfa 183

Cevap:

KARŞILIKSIZ KALMAYAN İYİLİK

Bir varmış bir yokmuş. Evvel zaman içinde kalbur saman içinde ülkelerin birinde fakir bir çocuk yaşarmış. Bu çocuk yatalak annesiyle beraber yaşarmış.

Bu çocuk, annesine bakmak zorunda olduğu için okula gidememiş, bulduğu işlerde çalışırmış. Yine bir gün ormanlık bir alanda yaşlanmış ağaçların kesilip taşınması işinde çalışırken verilen molada bir ağacın altında uyuyakalmış. Uyanıp gözünü açtığında bir de ne görsün? Yanı başında bir kuş kafesi duruyormuş. Kafesin içinde de masmavi güzel bir kuş varmış. Kuş çok güzelmiş ama biraz dertli ötüyormuş. Çocuk bunu fark etmiş ve çok üzülmüş. Kuşa “A benim güzel kuşum, sen de mi benim gibi üzgünsün de böyle dertli dertli ötüyorsun?” demiş. Kuş dile gelip “Ben dertli olmayayım da kim olsun? Hele bir etrafına bak, diğer kuşlar ne kadar da keyifli. Ağaç dallarında neşeli neşeli, gökyüzünde özgürce uçuyorlar. Bir de bana bak, küçücük kafesin içinde tıkıldım kaldım, bırak uçmayı kanatlarımı bile açamıyorum.” demiş. Çocuk daha da üzülmüş. İstersen seni bu kafesten çıkarırım, demiş. Kuş çok sevinmiş, “Bunu gerçekten yapar mısın?” demiş. Çocuk da “Tabii yaparım, bir kuşun yeri göklerdir, kafes değil, demiş ve kafesin kilidini açmış. Kuş pırrr diye uçuvermiş. İkisi de bu duruma çok sevinmiş.

Sonra kuş, çocuğun yanına gelmiş. Ona çok teşekkür etmiş ve aslında kendisinin bir cin olduğunu, onu denediğini, şimdi kendisinden dilekte bulunmasını istemiş. Çocuk kuştan annesinin iyileşmesini, güzel bir evleri ve biraz da paraları olmasını istemiş. Kuş yani cin çocuğun isteklerinin hepsini yerine getirmiş ve çocuk yaşlı annesiyle uzun yıllar sağlıklı mutlu bir şekilde yaşamış.

SONRAKİ METNE HAZIRLIK

Ülkemizdeki ormanların bölgelere göre dağılımını gösteren bir harita bulunuz. Sınıfınıza getiriniz.

Cevap:

Bir sonraki metnin etkinliğinde tasarlayacağınız afişte kullanmak üzere aşağıdaki malzemeleri getiriniz.

Cevap: Tasarlayacağını afişte kullanacağınız malzemeleri hazırlayınız.

Küt uçlu makas, bir tabaka beyaz karton, keçeli kalemler, eski dergi ve gazeteler, likit yapıştırıcı.

Cevap: Yukarıdaki sayılan malzemeleri sınıfa getiriniz.

***Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları metni cevapları Sayfa (179-180-181-182-183) hakkında söylemek istediklerinizi aşağıdaki yorum alanına yazabilir, emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilirsiniz.