Düşünceyi Geliştirme Yolları Örnekleri (30 Tane Metin)

Düşünceyi geliştirme yolları nelerdir? Düşünceyi geliştirme yolları örnekleri. 30 tane tanımlama, tanık gösterme, örneklendirme, karşılaştırma, benzetme, sayısal verilerden yararlanma örnek metinler.

Düşünceyi Geliştirme Yolları

Düşünceyi Geliştirme Yolları Nelerdir?

Bir metinde veya konuşmada, okuyucuyu ya da dinleyiciyi etkilemek, onların ilgisini çekmek anlatılanları daha anlaşılır hale getirmek için başvurulan yollara düşünceyi geliştirme yolları denir.

Düşünceyi geliştirme yolları şunlardır:

1- Tanımlama

2- Tanık Gösterme

3- Örneklendirme

4- Karşılaştırma

5- Benzetme

6- Sayısal Verilerden Yararlanma

1- Tanımlama Örnekleri

Tanımlama Nedir?

Bir varlığın ya da kavramın okuyucunun veya dinleyicinin zihninde daha netleşmesi amacıyla ne olduğunun açıklanma­sına tanımlama denir.

Örnek Metinler:

➥ “Vatan, bir halkın üzerinde yaşadığı, kültürünü oluşturduğu toprak parçası demektir. Diğer bir ifade ile sevinçte ve tasada aynı duyguları paylaşan ve kaderleri ortak olan insanların birlikte yaşam sürdükleri toprak parçasıdır. Vatan, atalarımızın kanları ile kazanıp kanları pahasına savundukları toprak demektir. Vatan, bir ulusun bireylerinin barındığı kara parçasıdır.”

➥ “Destanlar, tarihten önce ve tarihin başlangıcı sırasında bir milletin geçirdiği maceraları, yetiştirdiği kahramanları; doğa, evren ve toplum olaylar hakkında düşündüklerini ve bunlar karşısında aldığı vaziyetleri anlatan din ve kahramanlık hikâyeleridir.”

➥ “Tiyatro, yazılmış bir eserin (senaryo) seyirciler önünde, sahnede sanatçılar tarafından canlandırılmasıdır. Aynı zamanda tiyatro oyunun sergilendiği binanın adıdır.”

➥ “Ansiklopedi, birden çok konuda özlü ve bilimsel bilgiler veren yapıttır. Ansiklopediler, bilgilerin harf sırasına göre dizildiği, akademik yönü olan yapıtlardır. Ansiklopedi, kişinin dilediği her konuda özlü bilgiye, en kısa yoldan ulaşmasını sağlayan bir el atlı kaynağı, ev ve iş yeri kitabıdır.”

➥ “Gezi yazısı, kişi ya da kişilerin yurt içi veya yurt dışında yaptığı uzun ya da kısa süreli yolculukların anlatıldığı yapıtlardır. Bu yazılar, insanın bilgisini, görgüsünü deneyimlerini artırır. Geziye katılan kişilerin büyük bir bölümü, gittikleri yerlerde geçirdikleri zamanı, gezilerini eşe dosta anlatırlar.”

2- Tanık Gösterme Örnekleri

Tanık Gösterme Nedir?

Yazarın ya da konuşmacının düşüncesini kabul ettirmek, savunduğu düşüncenin doğru olduğu konusunda okuyucuyu veya dinleyiciyi inandırmak için tanınan ve görüşlerine itibar edilen kişilerin sözlerinden alıntı yapılmasına tanık gösterme denir.

Örnek Metinler:

➥ “Elbette insanoğlu, doğar, büyür, yaşlanır ve ölür. Peki gaye ne? İnsanlığımızın anlamı ne? Dünyada güzel eserler bırakamamışsak, insanları sevmemişsek varlığımızın anlamı olur mu? Kimseye kalmayan dünyanın anlamı insanları sevmek, insanları mutlu etmek için gayret etmek düstur olmamalı mı? Elbette olmalı. Sevelim, sevilelim. İsmimiz yaşasın. Yunus Emre  “Sevelim, sevilelim, bu dünya kimseye kalmaz.” derken bize dünyaya bırakmamız gereken mirasın en büyüğünü açıklamıştır.”

➥ “Deneme, büyük savlar içermez. Daha çok duyguya, sezgiye, birikime ve akla dayanır. Denemede yazar kendi birikimini, içinden gelenleri özgürce aktarır. Bu nedenle Nurullah Ataç deneme için: “Deneme benin ülkesidir.” der. Bu görüşe katılmamak elde değildir.”

➥ “İnsan ilk önce kendi hatalarını bulup onları düzeltmeye çalışmalıdır. Kendimizi düzeltmeden başkalarını düzeltmemiz mümkün olmayacaktır. Montaigne: “Bir kere siz, kendi hayatınızı düzeltmeyi, çevirmeyi bildiniz mi? Eğer bunu bildiyseniz bütün işlerin en büyüğünü bildiniz demektir.” demiştir. Bu düşünceye katılmamak mümkün değildir.”

➥ “Andre Gide bir yazısında şöyle der: “Sanatçının konusu insandır. Bir insanın yaşamı o insanın düşlerinin de kaynağıdır.” Bu söze katılıyorum. Çünkü yaşananlarla düşler iç içedir. Sanatçı, yazar ozan da insan yaşamını, insan düşlerini bir yapıtta gerçeğe dönüştürendir. Başkasına, geleceğe bakandır. Kendi yaşadıklarına, düşlerine herkesi ortak edendir.”

➥ “Türk şiirinde deha şairler çıktı. Fakat şiiri değerli kılan sadece daha şairler değildir. Küçük şairler de şiire katkıda bulunur. Eliot: ‘Bir büyük şair vardır, bunlar edebiyatta devrim yaparlar. Bir de küçük şairler vardır ki onlar da bireysel ruh durumlarını dışa vuran çok güzel şiirler yazarak edebiyat dünyasını zenginleştirirler.’ Sözleri ile bunu desteklemektedir.”

3- Örneklendirme Örnekleri

Örneklendirme Nedir?

Metinde ya da konuşmada düşünceyi daha somut hale getirmek amacıyla anlatılan konu ile ilgili örnekler verilmesine örneklendirme denir.

Örnek Metinler:

➥ “Çalışkanlık mı? İnsanların hayatları boyunca gerek kendi için gerekse diğer insanlar için güzel işler çıkarmak ve güzel eserler ortaya koymaktır. Çalışkanlığın şansla bir ilgisi de yoktur. “Ben çalışkanım.” diyorsanız size sorarlar. “Eserlerini göster!” Sen eserlerini sayabiliyorsan anlarım ki sen çalışkansın. İnsanları düşünerek ter dökmüşsen sen çalışkansın. İşte Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk en güzel örnek. Eserler mi? Saymakla biter mi?”

➥ “Bir yerde sabit cıvata gibi dönüp duranların ne kendilerine faydaları vardır, ne çevredekilere. Oysa dünyaya bakalım; her şey değişir, durmadan yol alır. Su, buhar olur, yağmura dönüşür; tohum, baş verir, çiçeğe durur; civciv, pek cılız doğar, kocaman bir horoz olur. Dünyada hiçbir şey durmaz. Bu doğanın bir parçası olan insan neden dursun?”

➥ “Otoritenin olmadığı yerde, düzenin yerini karmaşa alır. Söz gelimi trafik işaretlerinin, trafik polisinin olmadığı yerlerde trafik karmakarışık oluyorsa düzenin olmadığı, yöneticilerin otoriteyi kaybettiği yerlerde de karmaşa kaçınılmaz olur. Okul müdürü otoriteyi kaybederse okulda, kaymakam otoriteyi kaybederse ilçede, vali otoriteyi kaybederse ilde karmaşa olur. Bu yüzden düzen her zaman düzensizlikten iyidir.”

➥ “Bir ulusun dili, o ulusun büyün yönlerinin ve tarihe bıraktığı izlerinin yansıtıcısıdır. Türkçede “kışlağ, yaylağ” gibi sözcüklerin ve çadır adlarının bolluğu Türklerin göçebe olduklarını;  “kır at, doru at, yağız at..” gibi sözcükleriyle binicilik terimlerinin çokluğu, ulaşımda attan yararlandıklarını; “görümce, baldız, bacanak, elti, enişte…” ve benzeri kız alıp vermeyle ilgili adlandırmaların yapılmış olması kadınlara dayalı akrabalığı da önemsediklerini göstermektedir.”

➥ “Toplumda insanlar arası güvensizlik, iletişimsizlik ve bencillik artarak devam ediyor. İnsanlar arsındaki uçurum her gün artıyor. Bu tablo karşısında derin bir ümitsizliğe düştüğümüzde bazen öyle insani olaylarla karşılaşıyoruz ki birden bire yüreğimizdeki kireçler çözülüyor; umutsuzluklar çiçek açan umutlara dönüyor. Bir sanatçımız için düzenlenen konser de bunlardan biri. Amansız bir hastalığa yakalanan bu müzisyeni iyileştirmek, onun tedavi masraflarını karşılamak için bütün müzisyen arkadaşları seferber olmuşlar.”

4- Karşılaştırma Örnekleri

Karşılaştırma Nedir?

En az iki varlık veya kavramın arasındaki aynı ya da farklı yönlerini ortaya koymak amacıyla başvurulan yönteme karşılaştırma denir.

Örnek Metinler:

➥ “Bugüne kadar pek çok ülke gezdim ve hayranlık uyandırıcı yüzlerce tarihi eser gördüm. Taç Mahal, piramitler, Eyfel Kulesi bunlardan birkaçı. Bütün bu eserler, o ülkelerin insanları ve yönetimleri tarafından çok iyi korunmuş ve korunmaya devam ediyor. Geri kalmış ülkelerse henüz bu zenginliklerin farkında değil. Buralarda tarihi eserlerin korunmasını bir yana bırakın, çok değerli yapıların taşları birer inşaat malzemesi olarak görülüyor.”

➥ “Film izlemek, insanın hoşça vakit geçirmesine, bir süreliğine de olsa zihindeki sorunlardan uzaklaşmasına yardımcı olur. Fakat tiyatro bütün bunların yanında insana daha pek çok yarar sağlar. Bir kere tiyatroda güncel olaylar yer alır. Bu nedenle insanlar, sahnede bire bir yaşadıkları olayları kendi iç dünyalarıyla birlikte görür, nerelerde hata yaptığının farkına varır. Sinemada böyle bir durum söz konusu olmaz. Filmin sona ermesiyle beraber herkes evinin yolunu tutar ve filmin kareleri salonun kapısından dışarı çıkamaz.”

➥ “Bir zamanların uğrak yerlerinden sinema bir ara çok zor günler yaşadı. Birçok sinema çeşitli nedenlerle bir bir kapandı. Ailece gittiğimiz o açık havalı sinemalar var mı? Büyük kentlerimizde o tarihi yapılar içinde gizlenen sinemalar yavaş yavaş kapılarını kapatmadılar mı? Peki günümüzde böyle mi? Bence o eski günler tekrar geliyor. Yavaş yavaş insanlarımız bir pazarını sinemaya ayırabiliyor. Peki tiyatroda durum nasıl? Geçmişte de günümüzde de hâlâ ayaktalar. Ne zaman gitseniz bir tiyatroya tıklım tıklım. Ne güzel! Demek ki insanımız güzel sanatlara gereken değeri gerektiği kadar veriyor.”

➥ “Konuşma ile yazma farklıdır. Konuşma geçicidir, yazma kalıcı. Konuşma anlıktır, yazma sonsuz. Yazıya geçirilen her şey olduğu gibi korunur. Konuşma ise saman alevi gibi söylendiği anda yitip gider.”

➥ “Röportajla öykü arasında kimi benzerlikler vardır. İkisi de yaşamın gerçekleriyle beslenir Röportajın gerçekliği belgelere, kanıtlara, somut olay ya da olgulara dayanmasından ileri gelir. Öyküde ise bunlar hayal gücüyle yeni bir renk, yeni bir görünüm kazanır Öte yandan bütün anlatı türleri için geçerli olan dilin güzel ve etkili kullanımı, röportaj ve öykü için de söz konusudur.”

5- Benzetme Örnekleri

Benzetme Nedir?

Savunulan düşünceyi pekiştirmek, somut hale getirmek için iki varlık, kavram, olay ya da durumun aralarında benzerlik kurularak anlatılmasına benzetme denir.

Örnek Metinler:

➥ “Ümit; zengininden yoksuluna, zayıfından güçlüsüne, yaşlısından gencine kadar duyan ve düşünen her varlığın en değerli gıdasıdır. En acılı, en bunalımlı günlerimizde bile eğer içimizde bir umut ışığı yanıyorsa hayata bağlanır, karamsarlıktan kurtulabiliriz.”

➥ “Birikimsiz yazarlık saman alevi gibidir. Saman alevi çabucak tutuşup yine çabucak söner. Yazmak için yeterli donanıma sahip olmayan birikimsiz yazarlar da parlamış olsalar bile elbet bir gün saman alevi gibi sönüp giderler.”

➥ “Deneme yazarı bir söz işçisidir. Onun bir kuyumcuya benzetirim ben kuyumcu nasıl değerli madeni bin bir özenle işleyerek çok değerli eserler oluşturursa, deneme yazarı da sözcükleri büyük bir dikkatle ve özenle bir araya getirerek eserini oluşturur.”

➥ “Toroslar, Çukurova’nın bereketli topraklarını İç Anadolu’nun bozkırlarından ayırır. Çukurova’yı bir at nalı biçiminde kuşatmış bir duvardır sanki. Ovadan bakılınca çelikten dev bir testere ağzını andıran tepeler, yaz kış ışıl ışıldır. Toroslar öylesine sarp ve yüksektir ki kolay kolay geçilmez. Tren bile Toroslar’ı geçerken tünelin birinden çıkıp ötekine girer.”

➥ “Bir toplumun sözlü ve yazılı bütün kültür değerleri dile aktarıldığı için dil, sosyal yapının ve kültürün sadık bir aynası durumundadır. Bir şair duygu ve düşüncelerini kendi toplumunun fertlerine ancak dili ile ulaştırabilir. Bir yazar, bir bilim adamı, bir düşünür, görüşlerini kendi dışına ve ilgili çevrelere dil yolu ile aktarabilir.”

6- Sayısal Verilerden Yararlanma Örnekleri

Sayısal Verilerden Yararlanma Nedir?

Sayısal ve istatistiksel bilgilerden, anketlerden veya grafiklerden yararlanılarak savunulan düşüncenin kanıtlanmaya çalışılması amacıyla başvurulan yollara sayısal verilerden yararlanma denir.

Örnek Metinler:

➥ “Görev yaptığım kasabanın halkı eğitime büyük önem veriyor. Bu kasabada halkın %99’u okuryazardır. Bayanların %40’ı, erkeklerin %50’si üniversite mezunudur. İki kütüphanenin bulunduğu kasabada yıllık kişi başına okunan kitap sayısı 20’nin üzerinde seyrediyor. Sanırım önümüzdeki yıllarda bu rakam daha da artar.”

➥ “Yarışmaya 7 grup katılmıştı. Her bir grupta sınıfları temsilen üçer öğrenci bulunmaktaydı. Aralarından biri grubun sözcülüğünü yapmaktaydı. Jüride ise 5 öğretmen vardı. Jürinin yeri yarışmacıların hemen karşısıydı. Bu çekişmeli yarışmayı izlemeye yüzlerce öğrenci de gelmişti. Neticede ağlayan sınıflar olsa da güzel bir yarışma olmuştu.”

➥ “Ormanlar, dünyamızın akciğerleri gibidir. Ağaç ve ormanın insan hayatına doğrudan ve dolaylı o kadar çok faydası vardır ki… Aklıma gelen birkaçını sıralayayım isterseniz. O zaman ne demek istediğimi daha iyi anlamış olursunuz. Tabiatın harika, sessiz süpürgeleri ormanlar yaratılmasaydı yaşadığımız dünya tozdan geçilmeyecekti. 1000 m² ladin ormanı yılda 32 ton, kayın ormanı 68 ton ve çam ormanı ise 30-40 ton tozu hüp diye emebilir ve havadaki zehirli gazları da filtre eder.”

➥ “Adapazarı Şeker Fabrikası 1953’te işletmeye açıldı. Kuruluşta günde 1800 ton olan pancar işleme kapasitesi 1980’de 6000 tona çıkarıldı. Bu büyük bir gelişme.”

➥ “Başka dillerden Türkçeye kelime geçtiği gibi Türkçeden de başka dillere kelimeler geçmiştir. Bugün, Çincede 300, Farsçada yaklaşık 3.000, Urducada 227, Arapçada yaklaşık 2.000, Rusçada yaklaşık 2.500 olmak üzere çok sayıda Türkçe kelime başka dillerde kullanılmaktadır.”

*** Düşünceyi Geliştirme Yolları Örnekleri içeriği hakkında söylemek istediklerinizi aşağıdaki yorum alanına yazabilirsiniz.