Fiilde Çatı Örnekleri (80 Tane)

Fiilde çatı nedir? Öznelerine ve nesnelerine göre fiil çatıları 80 tane fiilde çatı örnekleri, örnek cümleler.

Fiilde Çatı Nedir?

Cümle içerisinde yüklem olan fiilin, özne ve nesne ile olan ilişkisine fiilde çatı denir.

Cümledeki fiiller, özne ve nesne alıp almamalarına; belirtilen işin nasıl yapıldığına; işten nesnenin ve öznenin nasıl etkilendiğine göre çatılara ayrılırlar.

Çatılar incelenirken fiilin anlamı ve fiilin aldığı yapım eki önemlidir.

Çatı, sadece yüklemi fiil olan cümlelerde yani fiil cümlelerinde aranır. Yüklemi isim olan isim cümleleri çatı bakımından incelenemez.

Fiilde çatı, öznelerine göre ve nesnelerine göre incelenir.

Öznelerine Göre Fiil Çatıları

Yüklemdeki fiilin bildirdiği işi öznenin nasıl yaptığına göre etken, edilgen, dönüşlü ve işteş olarak incelenen çatılardır.

Etken Fiil Örnekleri

Fiilin bildirdiği işi gerçek bir özne yapıyorsa bu fiil etken fiildir.

Aşağıda 10 tane etken çatılı cümle örnekleri verilmiştir:

➥ Klima gün boyu çalışıyor. (özne=klima, yüklem=çalışıyor)

➥ Ninem çok güzel börek yapar. (özne=ninem, yüklem=yapar)

➥ Komşuları, evi taşıması için ona yardım etti. (özne=komşuları, yüklem=yardım etti)

➥ Bayram için temizlik yapacağım. (özne=ben(gizli özne), yüklem=yapacağım)

➥ Buradaki arızayı tesisatçı nasıl anlamamış? (özne=tesisatçı, yüklem=anlamamış)

➥ Her gün işe geç kalıyor. (özne=o (gizli özne), yüklem=geç kalıyor)

➥ Havalar gün geçtikçe ısınıyor. (özne=havalar, yüklem=ısınıyor)

➥ Kitaplarını çok seven Sinan, hiç kimseye ödünç kitap vermez. (özne=kitaplarını çok seven Sinan, yüklem=vermez)

➥ Eve gelirken bir kilo yoğurt alabilir misin? (özne=sen(gizli özne), yüklem=alabilir misin)

➥ Karnım acıktı. (özne=karnım, yüklem=acıktı)

Edilgen Fiil Örnekleri

Fiilin bildirdiği işi kim tarafından yapıldığı belli değilse bu fiil edilgen fiildir. Edilgen çatılı cümlelerde özne görevini alan sözde özne vardır. Gerçek özne yani işi yapanın kim veya ne olduğu belli değildir. Edilgen fiiller “-l, -n” çatı eklerinden birini alır.

Aşağıda 10 tane edilgen çatılı cümle örnekleri verilmiştir:

➥ Bayram için sınıflar süslendi. (sözde özne=sınıflar, yüklem=süslendi)

➥ Bütün yollar asfaltlandı. (sözde özne=yollar, yüklem=asfaltlandı)

➥ Testteki tüm sorular çözüldü. (sözde özne=testteki tüm sorular, yüklem=çözüldü)

➥ Fırtınada evin camları kırıldı. (sözde özne=evin camları, yüklem=kırıldı)

➥ Aralarında konuşan öğrenciler salondan çıkarıldı. (sözde özne=aralarında konuşan öğrenciler, yüklem=çıkarıldı)

➥ Telefonum bozuldu. (sözde özne=telefonum, yüklem=bozuldu)

➥ Kirli halılar yıkandı. (sözde özne=kirli halılar, yüklem=yıkandı)

➥ Şölen için bütün hazırlıklar tamamlandı. (sözde özne=şölen için bütün hazırlıklar, yüklem=tamamlandı)

➥ O arsa çoktan satılmıştır. (sözde özne=o arsa, yüklem=satılmıştır)

➥ Yarın imzalar atılacak. (sözde özne=imzalar, yüklem=atılacak)

Dönüşlü Fiil Örnekleri

İşi yapan ve yapılan işten etkilenen gerçek bir öznenin bulunduğu fiillere dönüşlü fiil denir. Dönüşlü çatılı cümlelerde işi yapan da işten etkilenen de öznenin kendisidir. Dönüşlü fiiller “-l, -n” çatı eklerinden birini alır.

Aşağıda 10 tane dönüşlü çatılı cümle örnekleri verilmiştir:

➥ Bozulan bilgisayarı tamir edilince çok sevindi. (özne=o(gizli özne), yüklem=sevindi)

➥ Müdür, evrakları incelemek için toplantıdan ayrıldı. (özne=müdür, yüklem=ayrıldı)

➥ Haluk, üniversite arkadaşıyla evlendi. (özne=Haluk, yüklem=evlendi)

➥ Eve gider gitmez yıkandım. (özne=ben(gizli özne), yüklem=yıkandım)

➥ Akşamki kına için mahallenin bütün kızları süslendi. (özne=mahallenin bütün kızları, yüklem=süslendi)

➥ Sıcaklar artınca barajdaki sular çekildi. (özne=barajdaki sular, yüklem=çekildi)

➥ Öğleden sonra hava kapandı. (özne=hava, yüklem=kapandı)

➥ Yarışmada kazandığı altın madalyayla övünüyormuş. (özne=o(gizli özne), yüklem=övünüyormuş)

➥ Sakatlığı nedeniyle yarışmadan çekilecek. (özne=o(gizli özne), yüklem=çekilecek)

➥ Şeyma bu aralar hiç görünmüyor. (özne=Şeyma, yüklem=görünmüyor)

İşteş Fiil Örnekleri

Fiilde anlatılan işin birden fazla özne tarafından birlikte veya karşılıklı yapıldığını gösteren fiillere işteş fiil denir. İşteş fiiller “-ş-“ eki getirilerek türetilir.

Aşağıda 10 tane işteş çatılı cümle örnekleri verilmiştir:

➥ Notların için öğretmeninle görüşeceğim. (özne=ben(gizli özne), yüklem=görüşeceğim)

➥ Grup liderinin kim olacağı konusunda anlaştık. (özne=biz(gizli özne), yüklem=anlaştık)

➥ İki ordu nehir kenarında çarpıştı. (özne=iki ordu, yüklem=çarpıştı)

➥ Cumhurbaşkanı gazilerle selamlaşacak. (özne=cumhurbaşkanı, yüklem=selamlaşacak)

➥ Gürkan ile Emre sınıf başkanlığı konusunda tartışmışlar. (özne=Gürkan ile Emre, yüklem=tartışmışlar)

➥ Ağacın altındaki kuzular meleşiyordu. (özne=ağacın altındaki kuzular, yüklem=meleşiyordu)

➥ Kavak polenleri etrafta uçuşuyor. (özne=kavak polenleri, yüklem=uçuşuyor)

➥ Niye sürekli bağırışıyorsunuz? (özne=siz(gizli özne), yüklem=bağırışıyorsunuz)

➥ Yarın yeni valimizle tanışacağız. (özne=biz(gizli özne), yüklem=tanışacağız)

➥ Haftaya haberleşelim. (özne=biz(gizli özne), yüklem=haberleşelim)

Nesnelerine Göre Fiil Çatıları

Yüklemdeki fiilin nesne alıp almadığına, nesne alıyorsa hangi özellikleri taşıdığına göre geçişli, geçişsiz, ettirgen, oldurgan olarak incelenen çatılardır.

Geçişli Fiil Örnekleri

Nesnesi olan ya da nesne alabilen eylemlere geçişli fiil denir. Yüklemdeki fiile “ne, neyi, kimi” soruları sorularak fiilin geçişli olup olmadığı bulunabilir.

Aşağıda 10 tane geçişli fiillere örnek cümleler verilmiştir:

➥ Saçıyla uğraşırken otobüsü kaçırdı. (nesne=otobüsü, yüklem=kaçırdı)

➥ İnsanlar kapıda bekliyor. (nesne=yok fakat yüklem=bekliyor fiili nesne alabiliyor)

➥ Dedem bisikletimi tamir etti. (nesne=bisikletimi, yüklem=tamir etti)

➥ Kasaptan bir kilo köfte almış. (nesne=bir kilo köfte, yüklem=almış)

➥ İşten gelirken Suat’ı da getir. (nesne=Suat’ı, yüklem=getir)

➥ Dikkatli bakmadığın için fark edemiyorsun. (nesne=yok fakat yüklem=fark edemiyorsun fiili nesne alabiliyor)

➥ Gazetedeki yazıları görebilmek için gözlüğünü taktı. (nesne=gözlüğünü, yüklem=taktı)

➥ Üniversiteyi kazanamadığımı senden öğrenmiştir. (nesne=üniversiteyi kazanamadığımı, yüklem=öğrenmiştir)

➥ Otobüs durağında aşağı yukarı yarım saat bekledim. (nesne=yok fakat yüklem=bekledim fiili nesne alabiliyor)

➥ Önündeki kağıdı okumadan imzaladı. (nesne=önündeki kağıdı, yüklem=imzaladı)

Geçişsiz Fiil Örnekleri

Nesne alamayan fiillere geçişsiz fiil denir. Yüklemdeki fiile “ne, neyi, kimi” soruları sorulduğunda cevap alınamaz.

Aşağıda 10 tane geçişsiz fiillere örnek cümleler verilmiştir:

➥ Yarın hep beraber pikniğe gideceğiz. (nesne=yok, yüklem=gideceğiz)

➥ Niçin sürekli sızlanıyorsun? (nesne=yok, yüklem=sızlanıyorsun)

➥ Elindeki mektubu okudukça keyifleniyordu. (nesne=yok, yüklem=keyifleniyordu)

➥ Annesini karşısında görünce hemen boynuna sarıldı. (nesne=yok, yüklem=sarıldı)

➥ Okullar kapanınca Artvin’e taşınacaklarmış. (nesne=yok, yüklem=taşınacaklarmış)

➥ Babasını kaybettikten sonra çok değişti. (nesne=yok, yüklem=değişti)

➥ Lütfen biraz susabilir misiniz? (nesne=yok, yüklem=susabilir misiniz)

➥ Ağacın üzerine yaptığı çardağa uzandı. (nesne=yok, yüklem=uzandı)

➥ Şiddetli yağmur nedeniyle yol çökmüş. (nesne=yok, yüklem=çökmüş)

➥ Gök gürültüsünden çok korkuyor. (nesne=yok, yüklem=korkuyor)

Oldurgan Fiil Örnekleri

Geçişsiz fiillerin “-r-, -ar-, -er-, -t-, -tır-” ekleriyle geçişli hale getirilmesiyle oluşturulan fiillere oldurgan fiil denir.

Aşağıda 10 tane oldurgan fiillere örnek cümleler verilmiştir:

➥ Senin bu hallerin beni korkutuyor. (nesne=beni, yüklem=korkutuyor)

➥ Yere düşen adam herkesi güldürdü. (nesne=herkesi, yüklem=güldürdü)

➥ Babanın oğlunu öptüğü sahne salondaki herkesi ağlattı. (nesne=salondaki herkesi, yüklem=ağlattı)

➥ Yoğurduğu hamuru iki saat dinlendirdi. (nesne=yoğurduğu hamuru, yüklem=dinlendirdi)

➥ Gözlerini annesinden kaçırıyordu. (nesne=gözlerini, yüklem=kaçırıyordu)

➥ Elindekileri yere düşürdü. (nesne=elindekileri, yüklem=düşürdü)

➥ Yarın sana İstanbul’u gezdireyim. (nesne=İstanbul’u, yüklem=gezdireyim)

➥ Yemek yedikten sonra bebeği yatıracak. (nesne=bebeği, yüklem=yatıracak)

➥ Çocuk durmaksızın ağzındaki düdüğü öttürüyordu. (nesne=düdüğü, yüklem=öttürüyordu)

➥ Düğün içi iki bin tane davetiye bastırmış. (nesne=iki bin tane davetiye, yüklem=bastırmış)

Ettirgen Fiil Örnekleri

Geçişli olduğu halde “-r-, -ar-, -er-, -t-, -tır-” ekleriyle tekrar geçişli yapılıp, geçişlilik derecesinin artırılmasıyla oluşturulan fiillere ettirgen fiil denir.

Aşağıda 10 tane ettirgen fiillere örnek cümleler verilmiştir:

➥ İki saat boyunca askerlik anılarını anlattı. (nesne=askerlik anılarını, yüklem=anlattı)

➥ Belediye yarın suların kesileceğini duyurdu. (nesne=yarın suların kesileceğini, yüklem=duyurdu)

➥ Bu kedi kendini hiç sevdirmiyor. (nesne=kendini, yüklem=sevdirmiyor)

➥ Patronun verdiği çeki artık kırdıralım. (nesne=çeki, yüklem=kırdıralım)

➥ Biz gelmeden yazlığı temizletebilir misin? (nesne=yazlığı, yüklem=temizletebilir misin)

➥ Sorup soruşturur, hırsızı buldurturuz. (nesne=hırsızı, yüklem=buldurturuz)

➥ Bayram gelmeden o saçlarını kestir. (nesne=o saçlarını, yüklem=kestir)

➥ İlaçlarını almayı reddederse zorla içirin. (nesne=ilaçlarını, yüklem=içirin)

➥ Düğünde kirlenen elbisesini yıkattıracakmış. (nesne=düğünde kirlenen elbisesini, yüklem=yıkattıracakmış)

➥ Yarın babamla uçurtma uçuracağız. (nesne=uçurtma, yüklem=uçuracağız)

İlgili İçerikler:

Cümlenin Ögeleri ile İlgili Örnek Cümleler

*** Fiilde Çatı Örnekleri içeriği hakkında söylemek istediklerinizi aşağıdaki yorum alanına yazabilirsiniz.